واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 47
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 46
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 45
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 44
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 43
خلاصهی بحث گذشته
نقد محقق اصفهانی بر استثناء «بعث» در کلام محقق خراسانی
مناقشه محقق اصفهانی: عدم اختصاص مشکل به «غایت بعث»
تعمیم تحلیل به اراده تکوینی و تشریعی و ربط آن با شوق
ارزیابی برهان «عرضیبودنِ حکم» و پاسخهای سهگانه از منظر محقق اصفهانی
تقریر برهان مبتنی بر عرضیبودنِ حکم
پاسخهای سهگانه به برهان عرضیت حکم
پاسخ شیخ انصاری: اختصاص قاعده به اعراض متأصّله تکوینیه
پاسخ نقضیِ آخوند: تمسّک به علم اجمالی
پاسخ نائینی: تفصیل میان اراده تکوینی و اراده تشریعی
جمعبندی موضع محقق اصفهانی
جمعبندی مبنای نهایی محقق اصفهانی در امتناع مطلق «فرد مردّد»
مبنای نهایی: امتناع تعلّق هر صفتی به فرد مردّد
تمایز مبنای اصفهانی از استدلالِ مبتنی بر عرضیبودن حکم
آثار فقهی و اصولی امتناعِ مطلقِ فرد مردّد
تفکیک میان «جامع معیّن» و «فرد مردّد»
شمول مبنا نسبت به علم، اراده و بعث
وجه نخست: استناد به کلام شیخ اعظم در «بیع صاعٍ من صُبرة» و مبنای خفیفالمؤونة بودن اعتبار
وجه دوم: استثناء بعث از صفات اعتباریِ قابل تعلّق به فرد مردّد در کلام آخوند خراسانی
تقریر منتقى الأصول از دو برهان محقق اصفهانی بر امتناع «فرد مردّد»
وجه سوم منتقى: نیاز عرض به محلّ و عدم واقعیتِ فرد مردّد
نقدی بر تقریر مرحوم روحانی از دلیل اول محقق اصفهانی
وجه چهارم منتقى: قوام صفات تعلّقیه به متعلَّق و لزوم انقلاب میان معیّن و مردّد
نقدی بر تقریر مرحوم روحانی از دلیل دوم محقق اصفهانی
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 42
خلاصهی بحث گذشته
امکان یا امتناع تعلّق صفات حقیقی، صفات اعتباری و بعث به «فرد مردّد»
کاربردها و مبانی «فرد مردّد» در اصول و فقه
ثمرات فقهیِ مسأله فرد مردّد
قائلین به امکان فرد مردّد
تقریب مبنای محقق نائینی در تعلّق اراده آمر به «فرد مردّد مصداقی»
مبنای آخوند خراسانی در امکان تعلّق صفات و احکام به «فرد مردّد»
دیدگاه شیخ انصاری در امکان اعتبار «فرد مردّد» در عالم اعتبارات
پاسخ شیخ: تفکیک میان صفات حقیقیه و امور اعتباریه
دلیل نخست محقق اصفهانی بر امتناع وجود «فرد مردّد»
برهان امتناع ذاتی فرد مردّد
دلیل دوم محقق اصفهانی بر امتناع تعلّق حکم و علم به «فرد مردّد»
استحاله اتحادِ امر معیّن با امر مبهم و مردّد
تقریب برهان دوم را میتوان در چند مقدّمه تنظیم کرد
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 41
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 40
خلاصهی بحث گذشته
محلّ واقعی نزاع در واجب تخییری از منظر امام خمینی
تفاوت در مقام اثبات، نه در حقیقت ثبوتیِ وجوب و اراده
محور تحقیق در واجب تخییری: وحدت یا تعدّد وجوب و اراده
دیدگاه اوّل: وجوب و اراده واحد، با متعلَّق مبهم
دیدگاه دوم: تعدّد وجوبات و ارادات به تعداد اطراف
دیدگاه صحیح در مساله
تعدّد اراده و وجوب و اختصاص فارقِ واجب تخییری به مقام امتثال
اجنبیبودن بحث اغراض و ملاکات از حقیقت واجب تخییری و حصر فارق در مقام امتثال
ثمرات عملی این تحلیل در مقام امتثال
نقد مبنای تمایز میان اراده آمر و اراده فاعل در نظریه محقق نائینی
نتیجه: تزلزل رکن دوم مبنای نائینی
۱. عدم عرفیتِ تعلّق وجوب به جامع انتزاعی
۲. عدم صلاحیت جامع انتزاعی برای تعلّق تکلیف
۳. اشکال در تصویر ملاکات در مفهوم «أحدهما»
جمعبندی و ترجیح مبنای امام خمینی
پاورقی
منابع
واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 39
خلاصهی بحث گذشته
تکملهای بر مسلک تعلّق وجوب به جامع انتزاعی در واجب تخییری
تحریر محل نزاع
تقریر نظریه جامع انتزاعی
مراد از جامع انتزاعی و نحوه تعلّق وجوب
تنظیر به «علم اجمالی» و امکان تعلّق تکلیف به عنوان مبهم
دفع توهّم «ذهنی بودن» جامع انتزاعی
تحلیل «علم اجمالی» بهعنوان نمونهای از تعلّق صفت حقیقی به عنوان مبهم
جمعبندی: نسبت واجب تعیینی و واجب تخییری در کلام محقق خویی
مقایسه تطبیقی مسلک محقق نائینی و مسلک محقق خویی در واجب تخییری
الف) نقطه اشتراک
ب) نقطه افتراق: مصبّ تعلّق اراده
۱. مبنای محقق نائینی: مبهم خارجی
۲. مبنای محقق خویی: جامع انتزاعی (مبهم ذهنی منطبق بر خارج)
نظریه امام خمینی: تماثل ماهوی اراده در واجب تعیینی و تخییری
پاسخ امام: ارادهها و بعثهای متعدّدِ معیّن، با تخلّل «أو»
در نتیجه، در عالم ثبوت:
تفاوت ثبوتی واجب تعیینی و تخییری از منظر امام
بینیازی از تحلیلهای فلسفیِ غرض و قاعده «الواحد»
جمعبندی: تمایز نظریه امام از سایر مسالک
پاورقی
منابع